Για το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς

Γράφει η Μαρία-Ελένη Γιαννιού,

Ψυχολόγος-Ειδική Παιδαγωγός

Η επιστροφή στο σχολείο είναι μια διαδικασία που ανακινεί αντιφατικά συναισθήματα και επαναπρογραμματίζει την καθημερινή πράξη των παιδιών αλλά και των γονέων τους.Το σχολείο σαν χώρος ανάπτυξης και φροντίδας, αναλαμβάνει να συνεχίσει και να εξελίξει τον ρόλο των γονέων χρησιμοποιώντας την εκπαίδευση και την εξάσκηση μέσα από κανόνες. Πόση πράγματι ανυπομονησία έχουμε γονείς και παιδιά για το καλωσόρισμα της νέας αρχής αλλά και πόση αγωνία για τη γρήγορη και ανώδυνη προσαρμογή σε μια ρουτίνα που δεν προβλέπεται παρά μόνο εικάζεται! Αυτή ακριβώς ημάταια και αλλοιωμένη πρόβλεψη δυσκολιών νοθεύει με άγχος τα ευεργετικά συναισθήματα και κίνητρα της επίτευξης, της δημιουργικότητας, της αλληλεπίδρασης.

Για την ενίσχυση της ετοιμότητας μας και τη διαχείριση της νέας αρχής είναι σημαντικός ο εντοπισμός των σκέψεων που δημιουργούν άγχος και η ρεαλιστική αποτίμηση του κινδύνου που συνεπάγονται(«Ποιο είναι το χειρότερο σενάριο, οι συνέπειες αυτού και πόσο πιθανό είναι να συμβεί;»). Η αντιμετώπιση του άγχους των γονέων είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την συζήτηση και διαχείριση των προβληματισμών των παιδιών. Η παρουσία του γονέα είναι κρίσιμη ευκαιρία να φιλτραριστούν οι σκέψεις και τα συναισθήματα των παιδιών προκειμένου να αποκρουστούν φόβοι και ανησυχίες. Η αναγνώριση και η αποδοχή των επιθυμιών τους, όπως και η δήλωση της συμπαράστασης σε κάθε επιδίωξή τους θα ελαχιστοποιήσει την ένταση και θα μειώσει τις καταστροφικές σκέψεις («Θα είμαι δίπλα σου σε ό,τι χρειαστείς. Είσαι ασφαλής.»). Η εστίαση στα θετικά στοιχεία, στις δυνατότητες των παιδιών όχι μόνο στα λάθη και η στοχοθέτηση δίνουν την ευκαιρία στους γονείς και τα παιδιά να χτίσουν μια ισχυρή συμμαχία που θα τροφοδοτεί τα παιδιά με έναν ασφαλή τόπο αυτογνωσίας και αυτοέκφρασης και τους γονείς με εμπιστοσύνη στον εαυτό και τα παιδιά τους. Η αποδοχή των αλλαγών από τους γονείς βοηθάει τα παιδιά να αντιληφθούν ότι είναι μέρος της ζωής και οι νέοι στόχοι αντικαθιστούν όσους δεν έχουν επιτευχθεί, εξασκώντας παράλληλα τη δεξιότητα λύσης προβλημάτων («Τι σε ευχαριστεί περισσότερο να κάνεις στο σχολείο, με τους δασκάλους, με τους συμμαθητές σου;», «Τι θα ήθελες να καταφέρεις στη φετινή σχολική χρονιά; Πως πιστεύεις μπορεί να γινει αυτό;). 

Η εκδήλωση εμπιστοσύνης από τους γονείς στους δασκάλους είναι βασικός παράγοντας εξοπλισμού των παιδιών με εμπιστοσύνη στη διαδικασία της μάθησης, της καθοδήγησης και δικής τους κριτικής σκέψης. Είναι σημαντικά πιο κρίσιμο να ρωτήσουμε τα παιδιά για τη δική τους υποκειμενική αίσθηση αποτελεσματικότητας του σχολείου και των δασκάλων του, με στόχο την ενθάρρυνση εξωτερίκευσης των σκέψεων και των συναισθημάτων για μια κατάσταση που τα ίδια θα αξιολογήσουν ως δίκαιη ή άδικη, σωστή ή λανθασμένη, λογική ή παράλογη. Ανάλογη βέβαια κρίνεται και η αντιμετώπιση των γονέων απέναντι στους φίλους των παιδιών, αφού βασικός στόχος της αλληλεπίδρασης στην σχολική ηλικία είναι εκπαίδευση και η κατάκτηση της επίλυσης συγκρούσεων που θα βοηθήσει στην ανάπτυξη των κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων («Πιστεύεις πως υπάρχουν πράγματα που θα μπορούσες να αλλάξεις στο σχολείο, στους δασκάλους, τους συμμαθητές σου;, Πώς;»).  Η συζήτηση με τα παιδιά για τους τρόπους με τους οποίους αντιμετώπισαν δυσκολίες στο παρελθόν συμβάλλει στην ενδυνάμωση και την αντιμετώπιση μελλοντικών δυσκολιών. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες τα παιδιά μαθαίνουν να ρυθμίζουν και να ελέγχουν το σώμα, τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά τους, γίνονται ψυχικά ανθεκτικά.

Μια συμπεριφορά που βοηθάει στην εμπέδωση επιθυμητών συμπεριφορών και δεξιοτήτων είναι η στοχευμένη επιβράβευση των γονέων σε πράξεις των παιδιών που φαίνονται βοηθητικές τόσο για το ίδιο όσο και για τον περίγυρό του.

 

Βοηθητικές συμπεριφορές :

  • Η εξοικείωση με το πρόγραμμα που ευνοεί την αποδοτική και χαρούμενη διάθεση στο σχολείο.

Ήδη μια εβδομάδα πριν την έναρξη του σχολείου είναι σημαντική η σταδιακή ρύθμιση της αφύπνισης με την αντίστοιχη ρύθμιση του βραδινού ύπνου. Η μείωση των ωρών που το παιδί ξοδεύει σε ηλεκτρονικά μέσα ψυχαγωγίας είναι επίσης μια ρύθμιση που θα αποδώσει τα βέλτιστα στην απαραίτητη για τα γνωστικά επιτεύγματα προσοχή και συγκέντρωση και σας δίνει την ευκαιρία να κάνετε κάτι δημιουργικό μαζί του. Εποικοδομητικός είναι ο χρόνος που αξιοποιείται για την διαμόρφωση ενός χώρου διαβάσματος από το παιδί σε συνεργασία με τους γονείς, διαδικασία που βοηθάει την οργάνωση. Ο προγραμματισμός ενός ειδικού χρόνου με το παιδί, όπου θα κάνετε κάτι που απολαμβάνεται από κοινού δομεί θετικές σχέσεις, δίνει κίνητρο και αισθάνεται ότι αξίζει.

  • Η επιδιώξη επαφής με τα γνωστικά αντικείμενα που μπορεί να συναρπάζουν τα παιδιά πέραν των σχολικών υποχρεώσεων και καθηκόντων.

Το ενδιαφέρον ενός παιδιού για το μάθημα της ιστορίας μπορεί να απογειωθεί με τονωτικές ενέσεις-επισκέψεις μαζί με τους γονείς και κάποιον φίλο με μουσειακούς, αρχαιολογικούς χώρους. Το ενδιαφέρον για την γεωγραφία μπορεί να διατηρηθεί μέσα από επιλεγμένα από το παιδί βιβλία ή συμμετοχές σε δραστηριότητες της σχολικής ή ευρύτερης κοινότητας που αφορούν τη γη/περιβάλλον. Δίνοντας τους την ευκαιρία επιλογής ανάμεσα σε ψυχαγωγικούς χάρτες ενισχύετε την λήψη αποφάσεων και πρωτοβουλιών ενώ παράλληλα σας δίνετε η ευκαιρία να αφουγκραστείτε καλύτερα τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους.

  • Οι υποχρεώσεις, τα δικαιώματα και οι επιθυμίες αναγνωρίζονται ως ξεχωριστές κατηγορίες.

«Είναι υποχρέωση σου να διαβάσεις, να είσαι συνεπής στην παρακολούθηση των μαθημάτων σου όπως και να σέβεσαι τους γύρω σου. Σου έχω εμπιστοσύνη πως θα τα καταφέρεις με τον δικό σου τρόπο και ρυθμό». Είναι χρήσιμο να διατυπώνετε ξεκάθαρες προσδοκίες σχετικά με τις απουσίες, την χρήση ουσιών και την επιθετική συμπεριφορά και να βεβαιωθείτε ότι τις γνωρίζουν. Είναι σημαντική ευκαιρία  για τα παιδιά να συμμετέχουν στον καθορισμό των κανόνων.

«Είναι αναφαίρετο δικαίωμά σου να φοιτείς στο σχολείο, να έχεις στέγη και τροφή, χρόνο για παιχνίδι. Είμαστε εδώ για να στα εξασφαλίσουμε με κάθε προσπάθεια και αγάπη, μέχρι να είσαι σε θέση να τα διεκδικείς».

«Είναι απόλυτα κατανοητή η επιθυμία σου να αποκτήσεις αυτούς τους μαρκαδόρους. Έχεις δίκιο να τους θέλεις, είναι υπέροχοι, αλλά δυστυχώς δεν έχω τη δυνατότητα να στους αγοράσω αυτήν την στιγμή. Μόλις θα τελειώσουν αυτοί που έχεις, θα αγοράσω αυτούς για σένα».

Οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν την αυτοαποκάλυψη, μια στάση ανοιχτής διήγησης προσωπικών εμπειριών αλλά και ιστοριών που περιγράφουν ανθρώπους με συμπόνοια και ευγένεια για τους άλλους που διευκολύνουν το συναίσθημα των παιδιών και τα βοηθούν να εξηγήσουν τα όσα νιώθουν.

Το σχολείο και οι παιδικές φωνές του είναι μια υπενθύμιση των πρώτων δοκιμασιών, προσπαθειών, κατακτήσεων και απογοητεύσεων. Οι γονείς με ειλικρινή περιέργεια, διακριτικότητα και στοργή καλούνται να συντροφεύσουν τα παιδιά τους αξιοποιώντας την ευκαιρία μιας παράλληλης πορείας αναβίωσης του δικού τους ξεχασμένου παιδικού άλμπουμ.